گزارش از روش شناسی پژوهش در نیازسنجی سلامت جانبازان نابینا در سال 1386

  هر جامعه نیاز دارد که با تغییر و اصلاح در برنامه‌ها و سیایت‌های ارائه‌ی خدمات، وضعیت رو به رشدی را تجربه کند. نیازسنجی سلامت، روشی است که می‌تواند در روند برنامه‌ریزی به کار رود. در نیازسنجی سلامت مراحلی باید طی شوند که اولین آن‌ها تعیین نیم‌رخ جامعه است و پس از آن مراحل دیگری چون انتخاب روش تعیین سطح سلامت جامعه و بر این اساس گردآوری داده‌ها قراردارند و بالتبع تدوین ابزار گردآوری بخش بسیار با اهمیتی است. تحلیل داده‌ها و اطلاعات و سپس اولویت‌بندی نیازهای استخراج شده، مراحل بعدی هستند که زمینه‌ساز برنامه‌ریزی می‌باشند. هریک از مراحل یاد شده دارای روش‌ها و شیوه‌های گوناگونی برای به اجرا درآوردن آن‌ها می‌باشند.   این گزارش توصیفی از روش‌شناسی پژوهش در نیازسنجی سلامت جانبازان نابینا که در سال 1386 انجام گرفت، می‌باشد. نمونه‌گیری، گردآوری داده‌ها، نسبت پاسخ‌ها، اولویت‌بندی و بحث اجزای این گزارش هستند. بنیادشهید و امور ایثارگرانتا قبل از اجرای این پژوهش اطلاعات متقنی از وضعیت جانبازان نابینا در اختیار نداشت و بدین سبب برنامه‌های ارائه شده به نیازهای واقعی این جامعه اشراف کامل نداشتند. اهداف این پژوهش به ارزیابی نیازهای سلامت جسمی، سیستم عضلانی- استخوانی، سلامت روانی و تعیین نگرش جانبازان نابینا معطوف بود. پس از تدوین ابزارهای مناسب ، در پی برگزاری جلسات حضوری و انجام بحث‌های گروهی ( Deep Interview ) با 30 نفر از جانبازان و نیز متخصصین خبره، اعتباریابی ابزارها در یک مطالعه‌ی راهنما، ارزیابی‌ها به صورت متمرکز طی دو هفته صورت پذیرفت. از مجموع 680 نفر جانباز نابینا که در بنیادشهید و امور ایثارگران ثبت‌نام شده‌بودند، 385 در این طرح حضور یافتند. همه‌ی نمونه‌ها توسط یک گروه متشکل از روانشناس، متخصص داخلی، فیزیوتراپ، چشم پزشک و مصاحبه‌گر بررسی شدند. تنها 2% از کل داده‌ها حذف گردید. با به‌کار گیری تست‌های آماری (‌ ‌ t test, ANNOVA ) داده‌ها تحلیل گردیدند. داده‌ها و اطلاعات استخراج شده به همراه نتایج مطالعات کتابخانه‌ای در اختیار گروه خبره قرارگرفت که با استفاده از معیارهای تعیین شده در همان گروه، اولویت‌بندی فهرست نیازهای استخراج شده، صورت پذیرفت که پنج اولویت اول به ترتیب عبارت بودند از: عوامل خطرساز حملات قلبی- عروقی، افکار سوء ظن و بدبینی، برنامه‌ریزی برای تفریحات سالم، کنترل و پیشگیری از دیابت و افسردگی.   انتظارات جامعه‌ی مورد مطالعه و دیدگاه‌های خبرگان استخراج شده‌بود و مقایسه‌ی آن‌ها با داده‌ها و اطلاعات بسیار کارساز می‌نمود، لکن به دلیل فقدان تجربه‌ی کافی در خصوص نابینایان نزد متخصصین و نیز عدم امکان مقایسه‌ی یافته‌ها با دیگر جوامع، امکان ترسیم اهداف بلند مدت میسر نبود، پوشش کافی در جامعه‌ی هدف و رعایت اصول اساسی نیازسنجی سلامت سبب شد که این شیوه، پذیرفته شود و در پژوهش‌های دیگر نیز به کار رود.